Dünən Moskvada keçirilən MDB Dövlət Başçıları Şurası onun “sahələrinin” rəsmi hissəsi üçün heç də az maraqlı olmadığı hadisələrin sayını artırdı.

Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin səsləndirdiyi mesajlar kontekstində görüş Azərbaycanın həm MDB məkanında, həm də bütövlükdə dünya miqyasında yüksək əhəmiyyətini inandırıcı şəkildə nümayiş etdirən növbəti platformaya çevrildi.

Görüşdə…

İlk növbədə, MDB Humanitar Əməkdaşlıq Şurasının Azərbaycanın Şərqi Zəngəzur rayonunun Laçın şəhərinin 2025-ci ildə MDB-nin mədəniyyət paytaxtı elan edilməsi haqqında dövlət başçısı tərəfindən elan edilmiş qərarını qeyd etmək lazımdır. “Laçın 30 ilə yaxın Ermənistanın işğalı altında olan və demək olar ki, tamamilə dağıdılmış Azərbaycanın şəhərlərindən biridir. Bu gün Laçın şəhəri artıq bərpa olunub. Burada yeni həyat başladı, keçmiş məcburi köçkünlər qayıtdılar. Laçının MDB-nin mədəniyyət paytaxtı elan edilməsi həm laçınlılar, həm də bütün Azərbaycan xalqı tərəfindən böyük minnətdarlıq hissi ilə qarşılandı”, – deyə İlham Əliyev bildirib.

Dövlətimizin başçısının bu bəyanatının soydaşlarımızda yaratdığı xüsusi hisslərlə yanaşı, MDB ölkələrinin bütün rəhbərləri, o cümlədən Ermənistan tərəfindən ərazi bütövlüyünün və Ermənistanın tam bərpası faktının qəti şəkildə tanındığını və qəbul edildiyini bir daha təsdiqləyir. Azərbaycanın suverenliyi.

MDB dövlət başçıları tərəfindən Böyük Vətən Müharibəsində Qələbənin 80 illiyi ilə bağlı müraciətin qəbul edilməsindən danışan Azərbaycan lideri ümumi qələbəyə Azərbaycanın mühüm töhfəsini qeyd edib. “O dövrdə Azərbaycanın ümumi əhalisi 3 milyon 400 min nəfər olduğu halda, 700 minə yaxını cəbhəyə gedib. 350 mindən çoxu döyüş meydanlarında həlak olub. 130 azərbaycanlı Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adına layiq görülüb. Müharibə illərində Azərbaycan neftçiləri cəbhəyə neftin və neft məhsullarının 80 faizindən çoxunu, hərbi texnika üçün yağların 96 faizindən çoxunu verirdilər. Bütün bunlar o dövrdə Azərbaycanda istehsal olunurdu – o dövrdə SSRİ-də bu məhsulların ümumi istehsalının faizi. Azərbaycanda 130-dan çox növ silah, sursat və texnika, o cümlədən məşhur Katyuşalar və Yak-3 qırıcıları istehsal edilib.

Bakıda 440 min yaralı müalicə olunan 41 hərbi hospital var idi. 1942-ci ilin martında Taqanroq diviziyası kimi tanınan Azərbaycan 416-cı piyada diviziyasının əsgərləri and içərək Şimali Qafqazda döyüş yoluna başladılar və Berlində başa vurdular. 1945-ci il aprelin 21-də 416-cı Azərbaycan atıcı diviziyası Berlinin kənarına ilk soxulanlardan biri oldu. Mayın 2-də polkovnik Rəşid Məcidovun komandanlığı ilə diviziyanın əsgərləri Qələbə bayrağını Brandenburq darvazası üzərində qaldırdılar.

9 May ümumi Qələbə bayramımız MDB üzvü olan dövlətlərin gələcək əməkdaşlığında mühüm amildir. Azərbaycan bu əməkdaşlığa böyük əhəmiyyət verir və bundan sonra da əməkdaşlığımızın möhkəmlənməsinə öz töhfəsini verəcək”, – deyə İlham Əliyev bildirib.

Bu bəyanatdan çıxış edərək, diqqətə çatdırmaq istərdim ki, Azərbaycanda uzun müddətdir ki, Bakıya “Qəhrəman şəhər” adının verilməsinin zəruriliyindən danışırlar. Bu, ədalətli olardı, çünki İkinci Dünya Müharibəsi illərində respublikamızın ərazisində döyüşlərin olmamasına baxmayaraq, ölkəmiz faşizm üzərində Qələbəyə böyük töhfə vermişdir.

Dövlət başçısı Bakının bir aydan sonra ev sahibliyi edəcəyi ən böyük beynəlxalq tədbir olan COP29 iqlim konfransına da diqqət çəkib. “Biz konfransın Bakıda keçirilməsi ilə bağlı 200-ə yaxın ölkənin yekdil qərarını bütün dünya ictimaiyyətinin Azərbaycana hörmət əlaməti kimi qiymətləndiririk”, – deyə dövlət başçısı vurğulayıb.

Qeyd edək ki, BMT-nin Bakı İqlim Konfransı postsovet məkanında ilk olacaq. Sammitdə iştirakını və nümayəndə heyətlərinin təmsil olunmasını təsdiq edən dünya liderləri arasında MDB ölkələrinin başçıları da var. Rusiya liderinin Bakıda keçiriləcək iqlim sammitinə gəlməsi istisna deyil. Kreml bu ehtimalı etiraf edir.

Vladimir Putin və ya hökumət başçısı Mixail Mişustin noyabrın 11-22-də Bakıda keçiriləcək BMT-nin COP29 iqlim konfransına gələ bilər. “Prezidentin sərəncamı ilə Rusiya nümayəndə heyətinə rəhbərlik edirəm. Amma bu il ümid edək ki, ya prezident, ya da hökumət sədri onlardan biri olacaq. Azərbaycan strateji əhəmiyyətli tərəfdaşdır və mən təbii ki, statusun daha yüksək olmasını istərdim. Açılışda ya prezident, ya da baş nazir iştirak etməlidir, ondan sonra danışıqların əsas hissəsini məntiqi yekunlaşdırardım”.

MDB sammiti başlamazdan əvvəl Kremldə prezidentlər İlham Əliyev və Vladimir Putin arasında görüş olub, liderlər ikitərəfli gündəliyə dair saatları sinxronlaşdırıblar.

Azərbaycan dövlətinin başçısı vurğulayıb ki, Vladimir Putinlə görüşün gündəliyi bir daha nəzərdən keçirmək və iki ölkə arasında əldə olunmuş razılaşmaların həyata keçirilməsi üçün konkret addımları müəyyən etmək üçün yaxşı fürsətdir. “Azərbaycanla Rusiya arasında nəzərdə tutulan layihələr daimi diqqət və nəzarət tələb edir”, – İlham Əliyev deyib. O qeyd edib ki, ikitərəfli münasibətlərin gündəliyi kifayət qədər genişdir və “avqustda Bakıda qeyd etdiyimiz o layihələr, xüsusən də yeni layihələr, əlbəttə ki, bizim daimi diqqət və nəzarətimizi tələb edir”.

Prezident İlham Əliyev Azərbaycan ilə Rusiya arasında münasibətlərin kifayət qədər nəzərə çarpan dinamikasını qeyd edib: “Sizin dövlət səfərinizdən sonra ikitərəfli münasibətlərimizin dinamikası kifayət qədər nəzərə çarpır. Avqustda Bakıda qəbul olunmuş qərarların icrası çərçivəsində artıq müxtəlif strukturların nümayəndələri, hökumət üzvləri səviyyəsində çoxlu təmaslar olub”.

Öz növbəsində Vladimir Putin ikitərəfli münasibətlərin müsbət inkişafını vurğulayıb. “Dərhal qeyd etmək istərdim ki, əlaqələr müsbət inkişaf edir, biz bunu Azərbaycana səfərimiz zamanı qeyd etdik: ticarət dövriyyəsi dörd-4,3 milyard dollardan çoxdur, Azərbaycan iqtisadiyyatına birbaşa investisiyalarımız dörd milyarddan çoxdur, çoxlu yaxşı, maraqlıdır. həm enerji sektorunda, həm də infrastrukturun inkişafı sahəsində layihələr. Onların hamısı perspektivlidir, hamısı real, canlı layihələrdir – həm ikitərəfli, həm də çoxtərəfli”, – Rusiya lideri bildirib. Söhbət zamanı Vladimir Putin oktyabrın sonunda BRİKS sammitində İlham Əliyevi Kazanda gözlədiyini deyib.

Vladimir Putin Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyanla danışıqlar zamanı ikitərəfli, əsasən də iqtisadi əməkdaşlıq məsələlərini müzakirə edib.

…”pərdəarxası”,

Moskvada Azərbaycan-Rusiya-Ermənistan formatında üçtərəfli görüş baş tutmayıb. Rusiya prezidentinin köməkçisi Yuri Uşakovun jurnalistlərə verdiyi məlumata görə, bu, planlaşdırılmayıb.

Bununla belə, Bakı ilə İrəvan arasında sülh gündəliyi məsələsinin aktuallığını və artan marağı nəzərə alaraq, jurnalistlər görüşün kənarında sülh müqaviləsinin nə vaxt imzalanacağı ilə bağlı liderlərin özlərinə sual veriblər.

“Biz hər şeydə razılaşanda”, – deyə Azərbaycan lideri bildirib.

Nikol Paşinyan eyni suala belə cavab verib: “Hesab edirəm ki, hazırda imzalanacaq kifayət qədər razılaşdırılmış məzmun var”. 

Yeri gəlmişkən, MDB Dövlət Başçıları Şurasının rəsmi hissəsinə qayıdaraq, Paşinyan çıxışında Ermənistanın bu ay Azərbaycanla sülh sazişi imzalamağa hazır olduğunu qeyd edib və bu, ölkənin rəsmi mövqeyidir.

Erməni mətbuatının yazdığına görə, o, yenidən artıq razılaşdırılmış məqamları imzalamağı və həll olunmamış məsələlərin müzakirəsini gələcəyə buraxmağı təklif edib.

Paşinyan həmçinin qeyd edib ki, Ermənistan və Azərbaycanın xarici işlər nazirləri sülh sazişi layihəsinin təsdiqini başa çatdırmaq üçün işi gücləndirmək barədə razılığa gəliblər. O, təfərrüatları açıqlamayıb.

Bundan başqa, onun sözlərinə görə, Ermənistan öz ərazisində bütün kommunikasiyaları açmağa hazırdır. O bildirib ki, Ermənistan Naxçıvanla Azərbaycan arasında nəqliyyatın keçidini və boru kəmərinin tikintisini təmin etməyə hazırdır: “Beləliklə, Ermənistan suverenliyə qarşılıqlı hörmətlə yanaşılmaqla sərhəd nəzarəti prosedurlarını sadələşdirməyə hazırdır”.

MDB Dövlət Başçıları Şurasının iclası zamanı Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev və Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyanın dəyirmi masa arxasında yan-yana olması da jurnalistlərin marağına səbəb olub. Sammitə ev sahibliyi edən Rusiya prezidentinin mətbuat katibi Dmitri Peskovun qeyd etdiyi kimi, liderlər “həmişə bir masa arxasında əyləşirlər”. “Onlar MDB çərçivəsində bu və ya digər şəkildə dialoqlarını davam etdirirlər. Yaxşı, qalanları – ikitərəfli münasibətlər – artıq bizim deyil, bu, onların suveren səlahiyyətidir”, – Peskov “İzvestiya”ya şərhində izah edib.

Başqa bir, fikrimizcə, diqqət yetirməyə dəyər olan son dərəcə diqqətəlayiq bir detal. Rusiya dövlət başçısının mətbuat katibi Dmitri Peskov jurnalistlərlə söhbətində regionda kommunikasiyaların bloklanmasından danışarkən “Zəngəzur dəhlizi” ifadəsini işlədib.

“Zəngəzur dəhlizi mövzusuna yəqin ki, Rusiya prezidenti Vladimir Putinlə onun Azərbaycan və Ermənistandan olan həmkarları İlham Əliyev və Nikol Paşinyan arasında danışıqlar zamanı toxunulub”.

“Putin onların hər biri ilə ayrı-ayrılıqda üz-üzə danışdı. Üstəlik, prezident yəqin ki, yarım saat oturdu, ona görə də yəqin ki, fikir mübadiləsi aparıldı. Yaxşı, Zəngəzur dəhlizi mövzusuna da toxunuldu”, – Peskov bildirib.

Rusiya Federasiyası Baş nazirinin müavini, Rusiya tərəfdən müvafiq üçtərəfli işçi qrupun həmsədri Aleksey Overçuk da Cənubi Qafqazda iqtisadi və nəqliyyat dəhlizlərinin açılması məsələsinə münasibət bildirib. Onun sözlərinə görə, kommunikasiyaların blokdan çıxarılması yalnız Rusiyanın iştirakı ilə mümkündür.

“Ermənistan rəsmi olaraq Üçtərəfli Bəyanatdan çıxmayıb və imzasını da geri götürməyib, lakin eyni zamanda, iki ildir ki, baş nazirin müavinləri səviyyəsində üçtərəfli işçi qrupunun yolunda demək olar ki, heç bir hərəkət yoxdur, yaxud keçən yaydan bəri ən azı bir il yarım” deyə Birinci Kanala izah etdi.

Yada salaq ki, 2021-ci il yanvarın 11-də Azərbaycan, Rusiya və Ermənistan liderlərinin Moskvada keçirilən görüşündə regional kommunikasiyaların bloklanmasına dair razılıq əldə olunub.

Üç ölkənin baş nazirinin müavinləri səviyyəsində işçi qrupu yaradılıb ki, bu qrup regionda nəqliyyat və iqtisadi əlaqələrin qurulması ilə məşğul olmalıdır.

Aydın və qəti mesajlar baxımından Prezident İlham Əliyevin “Rossiya-1” telekanalına müsahibəsi xüsusi diqqəti cəlb edir. Dövlət başçısı orada ABŞ-ın Azərbaycana qarşı sanksiya siyasətini ciddi tənqid edib.

1992-ci ildə Azərbaycan ərazilərinin Ermənistanın işğalı altında olduğu bir vaxtda ölkəmizin Ermənistanı blokadaya alması barədə qondarma ittihamla Azərbaycana qarşı sanksiyaların tətbiq edildiyini qeyd edən dövlət başçısı deyib: “Bu sanksiyalar 2001-ci ildə, ABŞ Dövlətlər öz yüklərini hava, quru və dəniz yolu ilə Azərbaycan ərazisindən Əfqanıstana tranzit etməli idilər. Və hər il ABŞ prezidenti, partiya mənsubiyyətindən asılı olmayaraq, ABŞ Əfqanıstandan qaçan ana qədər öz qərarı ilə bu sanksiyaları ləğv etdi. Bundan sonra bizə qarşı bu sanksiyalar tətbiq olundu. Mən onları nankorluqda ittiham edəndə düşünürəm ki, bu kontekstdə istifadə ediləcək ən sərt söz deyil”.

Azərbaycan Prezidenti bəyan edib ki, sanksiya siyasətinin ümumiyyətlə mövcud olmağa haqqı yoxdur, xüsusən də bu sanksiyalar qeyri-qanuni olduqda və tamamilə əsassız və seçici şəkildə tətbiq edildikdə.

“Ona görə də biz istənilən sanksiyalara qəti şəkildə qarşıyıq və hesab edirəm ki, beynəlxalq ictimaiyyət öz mövqeyini konsolidasiya edilmiş şəkildə ifadə etməlidir. Biz öz milli imkanlarımızla təkcə bizə deyil, bizə tətbiq edilən sanksiyalarla bağlı da bu mövqeyi bildiririk”, – deyə dövlət başçısı vurğulayıb.

…və maraqlar

Və nəhayət, erməni media məkanında əsəbi isteriyaya səbəb olan məqamın üzərində dayanmaq istərdim.

Söhbət Nikol Paşinyanın sammitdən çəkilmiş fotolarından gedir, Rusiyanın dövlət agentliyi RİA Novosti tərəfindən dərc olunur.

Bəzi erməni KİV-ləri bu fotoları “təhqiredici və alçaldıcı” kimi qiymətləndirərək, “dərhal izahat verilməsini” tələb ediblər.

İstifadəçilər Paşinyanın Moskvada velosiped sürərkən və oteldə olan görüntülərini də gülməli hesab ediblər. 

Digər yaddaqalan mövzu isə iki ölkə liderlərinin görüşü ərəfəsində Rusiyanın xarici işlər naziri Sergey Lavrov və onun erməni həmkarları arasında qeyri-rəsmi dialoq olub.

Telefonunda kvadroberlərin videosunu öyrənən Rusiya diplomatiyasının rəhbəri Ararat Mirzoyandan soruşub:

– Kvadratçılarınız var?

Nə olduğunu dərhal başa düşmədi.

– Uşaqlar it kimi geyinirlər. Bu, ən vacib xəbərlərdən biridir. “Onlar heyvanlar kimi gəzirlər” dedi Sergey Lavrov.

– Bu nədir, bir növ dəb? – Mirzoyan soruşdu.

Ermənistanın Rusiyadakı səfiri Qurgen Arsenyan “Gənclərin daha bir zarafatı” fikrini bildirib.

– Avropada artıq cinsiyyət elan edirlər.

Bu mesaja cavab olaraq ümumi ağır bir nəfəs gəldi.